παιδικό τραύμα και FERRARI. ποια η σχέση;
Κι εδώ έρχομαι στην τρίτη σημαντική λέξη που αρτιώνει τον τίτλο∙ «τραύμα». Στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοώ το ψυχολογικό τραύμα. Το ψυχολογικό τραύμα που μπορεί να προέλθει από έντονες σκηνές βίας σωματικής, ψυχικής, σεξουαλικής, συναισθηματικής, που μπορεί το ίδιο το παιδί να υποστεί ως απευθείας δέκτης της μήνιδος του κακοποιητικού Άλλου, είτε έμμεσα με το να παρίσταται ως μάρτυρας κακοποιητικών γεγονότων που αφορούν το απευθείας σχετίζεσθαι φερ’ ειπείν των γονιών μεταξύ τους. Στο γλωσσάρι του πεδίου μελέτης του stress όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη «τραύμα» αναφερόμαστε στη συνθήκη που ασκείται έντονη πίεση τέτοιας έντασης, που ο δέκτης – άμεσα (ως θύμα) ή έμμεσα (ως μάρτυρα, παριστάμενος) – αισθάνεται αβοήθητος ενώ ταυτόχρονα καταλύεται η σωματική, ψυχική και συναισθηματική αίσθηση του ζωτικού του χώρου. Πέρα όμως από το βιασμό, τη χειροδικία, και άλλες αποτρόπαιες εκφράσεις της πιο σκοτεινής φύσης του ανθρώπου, υπάρχουν και συνθήκες μικρότερης έντασης με τραυματική ισοδυναμία, όπως η συναισθηματική αποστέρηση, η παραμέληση, η τιμωρία της σιωπής, η γονεϊκή ασυνεννοησία διανθισμένη με αντεγκλήσεις, υποτιμήσεις και χειραγωγικές συμπεριφορές, που κι αυτές σμιλεύουν ένα περιβάλλον που κινητοποιεί την εγρήγορση, την αγωνία για την επιβίωση και το σύστημα του stress του παιδιού.
Αυτό το σύστημα του stress είναι που συνδέει ψυχο -νευρο -βιολογικά τις τρεις παραμέτρους παιδί, τραύμα και FERRARI. Πώς όμως γίνεται αυτό;
Έχει φανεί σε πολύ πρόσφατες μελέτες ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου αναπτύσσεται ταχέως στην ενδομήτριο ζωή και αυτή η ταχύτατη ανάπτυξη συνεχίζεται στα δύο πρώτα έτη μετά τον τοκετό. Η αμέσως επόμενη περίοδος μειζόνων αναδιαμορφώσεων του εγκεφάλου είναι η εφηβεία. Κι εδώ βρίσκεται το κλειδί της περίπτωσης που μας απασχολεί. Είναι οι ίδιες περίοδοι που το σύστημα του stress γνωρίζει επίσης την ίδια ταχύτατη ανάπτυξη. Το τελευταίο είναι ένα περίπλοκο σύστημα που ξεκινάει από τον ιππόκαμπο, που είναι επίσης και το κέντρο του θυμικού και της μνήμης.
Ας προσπαθήσουμε τώρα να κάνουμε μια σύνθεση όλων των προαναφερθέντων για να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα που είναι πολύ ενδιαφέρον. Όταν η συνθήκη είναι έντονα κακοποιητική στην γονεϊκή σχέση και επικοινωνία τα παραπάνω συστήματα, του εγκεφάλου και του stress, υπερ –ενεργοποιούνται. Έτσι οι ρυθμίσεις του νεοαναπτυσσόμενου εγκεφάλου διαφοροποιούνται από το φυσιολογικό και οι διεγερτικές ουσίες που σχετίζονται με τη δημιουργία σκέψεων και έντονων συναισθημάτων, όπως η αδρεναλίνη , η ντοπαμίνη και το γλουταμεργικό οξύ, υπερεκκρίνονται. Αυτή η υπερέκκριση προκαλεί βλάβη στο σύστημα τροχοπέδησης του εγκεφάλου καταστρέφοντας τα «φρένα», που είναι το GABA. Όσο πιο έντονες και χρόνιες είναι οι συνθήκες τραυματικής ψυχολογικής καταπόνησης, ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου, τόσο ο εγκέφαλος ωθείται στο να υπερεκκρίνει τις παραπάνω ουσίες.
Τελικά, φτάνουμε στην ενήλικη ζωή όπου η έκθεση σε στρεσσογόνα συμβάντα ενεργοποιεί τον ιππόκαμπο και τους μνημονικούς συνειρμούς σχετικά με την παιδική τραυματική συνθήκη. Αυτομάτως, ενεργοποιείται το σύστημα του stress, που ήδη ειναι ρυθμισμένο να υπερεκκρίνει διεγερτικές ουσίες, αυτές με τη σειρά τους προκαλούν καταρράκτη σκέψεων -over thinking όπως λέγεται στη νεοελληνική – και ταυτόχρονα συναισθημάτων έντασης και άγχους, που μπορούν να καταλήξουν σε πανικούς, αγχώδεις διαταρραχές, καταθλίψεις, δυσκολία στην προσοχή, στη συγκέντρωση, στη μνήμη , αδυναμία εξεύρεσης λύσεων, με απώτερη κατάληξη την άνοια και τη νευροεκφύλιση.
Τελικά, ο εγκέφαλος που έχει υποστεί παιδικό τραύμα στην ενήλικη ζωή μορφοποιείται σε πολύστροφη μηχανή -FERRARI- χωρίς φρένο, μέχρι τελικής κατάρρευσης και απόσυρσης από τον αγώνα (της ζωής).