Μερικοί τύποι κατάθλιψης είναι:

• Μείζονα κατάθλιψη
• Δυσθυμική διαταραχή
• Διπολική κατάθλιψη
• Επιλόχειος κατάθλιψη
• Εποχιακή συναισθηματική διαταραχή

Η Μείζονα κατάθλιψη είναι μία καταθλιπτική διαταραχή μέτριας προς σοβαρής βαρύτητας που διαρκεί για δύο ή περισσότερες εβδομάδες. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν διαταραγμένο ύπνο, απώλεια ενδιαφέροντος από τις δραστηριότητές τους, μείωση ή αύξηση βάρους, δυσκολία να συγκεντρωθούν, αισθάνονται ανάξιοι και απελπισμένοι, έχουν έμμονες σκέψεις με το θάνατο και την αυτοκτονία.

Η Δυσθυμική διαταραχή είναι μία συνεχιζόμενη, χρόνια κατάθλιψη που διαρκεί για δύο η περισσότερα χρόνια. Τα συμπτώματα εδώ αλλάζουν σε βαρύτητα. Κάποιος με αυτή τη διαταραχή μπορεί να αισθάνεται καλά για διάστημα δύο μηνών αλλά τα συμπτώματα επανέρχονται. Επιπλέον, η ένταση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε το άτομο να δυσλειτουργεί έντονα στην καθημερινότητά του. Συνήθως η δυσθυμική διαταραχή ξεκινά αργά και οι άνθρωποι δεν μπορούν να υποδείξουν πότε τα καταθλιπτικά συμπτώματα εμφανίστηκαν. Άτομα με δυσθυμία μπορεί να έχουν βιώσει παράλληλα και μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια.

Η Διπολική κατάθλιψη μπορεί να συμβεί στα πλαίσια της διπολικής διαταραχής (μανιοκατάθλιψης).

Η Επιλόχειος κατάθλιψη μπορεί να συμβεί σε όλο το έτος μετά τη γέννηση του νεογνού και η έντασή της ποικίλει από ελαφρά μέχρι πολύ σοβαρή. Μία στις οκτώ νέες μητέρες υφίστανται την εμπειρία της επιλόχειας κατάθλιψης. Οι παράγοντες που συνεισφέρουν στη δημιουργία της είναι:

• Οι ορμονικές διακυμάνσεις από την κύηση, τον τοκετό και τη γαλουχία
• Η φυσική εξουθένωση από το διακοπτόμενο ύπνο
• Η απώλεια της ανεξαρτησίας
• Η οικονομική επιβάρυνση
• Η αλλαγή των σχέσεων με σύντροφο, φίλους και οικογένεια

Η Εποχιακή συναισθηματική διαταραχή. Η κατάθλιψη είναι πιο συχνή τους χειμερινούς μήνες και στο Βόρειο Ημισφαίριο, διαπίστωση που προτείνει ότι η εγκεφαλική χημεία επηρεάζεται από την έκθεση στο ηλιακό φως. Μελέτες δείχνουν ότι το φως με την πρόσκρουσή του στον αμφιβληστροειδή διεγείρει το σχηματισμό χημικών ουσιών που βελτιώνουν τη διάθεση. Εκτός από την κατάθλιψη, οι πάσχοντες από εποχιακή συναισθηματική διαταραχή έχουν αυξημένη όρεξη, αύξηση του σωματικού τους βάρους και απόσυρση από τους ανθρώπους. Την άνοιξη συνήθως βελτιώνεται η διάθεσή τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη μπορούν να βοηθηθούν. Αν και οι καταθλιπτικές διαταραχές δεν έχουν μία και μοναδική αντιμετώπιση, η φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοθεραπεία με πιο συνηθισμένες τη γνωστική – συμπεριφορική και την ψυχαναλυτική καθώς και τεχνικές  διαχείρισης  του άγχους μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να χειριστεί τα καταθλιπτικά συμπτώματά του και να αναρρώσει. Το 80-90% των υπό θεραπεία ατόμων ανακουφίζεται από τα συμπτώματα. Χωρίς θεραπεία τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια.

• Παρατεταμένη θλίψη ή ανεξήγητα ξεσπάσματα κλάματος
• Σημαντικές αλλαγές στην όρεξη
• Υπερβολικός ύπνος ή δυσκολία στο να κοιμηθείτε
• Απάθεια και απαισιοδοξία
• Απώλεια της ενεργητικότητας
• Αισθήματα ενοχών και αναξιότητας
• Αδυναμία στη συγκέντρωση και αναποφασιστικότητα
• Απώλεια ευχαρίστησης από προηγούμενα ενδιαφέροντα
• Απόσυρση από συγγενείς και φίλους
• Ανεξήγητοι σωματικοί πόνοι
• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας

Για τη Μείζονα κατάθλιψη θα πρέπει τουλάχιστον πέντε από τα παραπάνω συμπτώματα να είναι παρόντα για τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Για τη Δυσθυμία, την πιο χρονίζουσα μορφή, θα πρέπει δύο ή παραπάνω από τα συμπτώματα της κατάθλιψης να διαρκούν για τουλάχιστον δύο χρόνια (ένα χρόνο αν πρόκειται για παιδιά) και το άτομο θα πρέπει να είναι σε κατάθλιψη τις περισσότερες ημέρες σε σχέση με αυτές που αισθάνεται καλύτερα.

Οι γυναίκες είναι τουλάχιστον δύο φορές πιο πιθανό να νοσήσουν από κατάθλιψη απ’ ότι οι άνδρες. Οι ορμόνες μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο. Οι ορμονικοί παράγοντες συμμετέχουν πιο έντονα με τις αλλαγές στον καταμήνιο κύκλο, την εγκυμοσύνη, την αποβολή, την επιλόχειο περίοδο, την προ-εμμηνοπαυσιακή περίοδο και την εμμηνόπαυση. Πολλές καταθλιπτικές γυναίκες μπορεί να επωμίζονται τα βάρη του επαγγέλματος και του σπιτιού, να είναι μόνες υπεύθυνες σε μονογονεϊκή οικογένεια και να επιβαρύνονται με την ανατροφή των παιδιών και τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων.

Η μονοδιάστατη προσέγγιση στην ανεύρεση των αιτιών των καταθλιπτικών διαταραχών είναι απλοϊκή, ίσως και ατυχής. Η έρευνα όμως έχει υποδείξει αρκετούς παράγοντες που πυροδοτούν την κατάθλιψη.

• Γενετικοί παράγοντες. Κάποιες από τις καταθλιπτικές διαταραχές συνδέονται με γονίδια και ως εκ τούτου μπορούν σε ένα βαθμό να κληρονομηθούν.
• Χημικοί – Βιολογικοί λόγοι. Μπορεί να υπάρχει διαταραχή της ισορροπίας σε χημικούς παράγοντες – ουσίες που υπάρχουν στον εγκέφαλο και βοηθούν την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους.
• Στρεσσογόνα γεγονότα ζωής. Κάθε είδους αλλαγής στη ζωή του ανθρώπου, καλή ή άσχημη, μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη. Η προαγωγή στη δουλειά μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη το ίδιο όπως και η απώλειά της. Η γέννηση ενός παιδιού μπορεί να πυροδοτήσει κατάθλιψη όπως και ο θάνατός του.
• Φαρμακευτικοί λόγοι. Η κατάθλιψη μπορεί να προκληθεί από φάρμακα που λαμβάνονται για άλλους λόγους όπως η κορτιζόνη, τα αντιυπερτασικά, τα ανοσοκατασταλτικά κ.ά.
• Οργανικοί λόγοι. Αλλαγές στη λειτουργία διαφόρων σωματικών συστημάτων μπορεί να συνοδεύονται από συναισθηματικές αλλαγές. Ιατρικές καταστάσεις όπως εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακό έμφραγμα, καρκίνος, νόσος του Parkinson, ενδοκρινοπάθειες μπορούν να προκαλέσουν καταθλιπτική διαταραχή. Άλλες φορές, η κατάθλιψη μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα σοβαρού νοσήματος όπως ο καρκίνος του παγκρέατος.
• Κατάχρηση ουσιών. Εκτιμάται ότι το 25 % των ατόμων που κάνουν κατάχρηση ουσιών πάσχουν επιπλέον από μείζονα κατάθλιψη. Με τις ναρκωτικές ουσίες και το αλκοόλ τα άτομα έχουν την αίσθηση ότι αυτοθεραπεύονται από τα ψυχικής φύσεως προβλήματα που τους απασχολούν αλλά παράλληλα και η χρήση των ουσιών από μόνη της επιδεινώνει την καταθλιπτική συμπτωματολογία.
• Ζητήματα αυτοεκτίμησης. Άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που διαρκώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τον κόσμο με απαισιοδοξία ή που άμεσα κατακλύζονται από stress είναι ευάλωτοι στην κατάθλιψη.

Συνηθέστερα, ο συνδυασμός γενετικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων συντελούν στη δημιουργία μιας καταθλιπτικής διαταραχής. Τα επόμενα επεισόδια της κατάθλιψης μπορούν να προκύψουν από ηπιότερης έντασης στρεσσογόνα γεγονότα ακόμα και χωρίς σαφές αίτιο.

Ένα βασικό πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση και η παραδοχή από τη μεριά του ατόμου ότι όντας καταθλιπτικό δεν είναι αυτό – ο γνώριμος εαυτός του. Ακόμα, θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι η κατάθλιψη είναι ασθένεια, όπως η αρτηριακή υπέρταση, το άσθμα και σαν τέτοια υπάρχει θεραπεία.

Πρώτα θα πρέπει να εξεταστείτε ιατρικά ώστε να αποκλειστεί κάποια οργανική κατάσταση – νόσημα που ευθύνεται για την εμφάνιση της κατάθλιψης. Επίσης θα πρέπει να αποκλειστεί ότι τυχόν φάρμακα που λαμβάνετε για άλλους λόγους μπορεί να προκαλούν ή συμμετέχουν στην κατάθλιψή σας.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Ο αποκλεισμός οργανικού υπόβαθρου και η ιατρική διαφορική διάγνωση της κατάθλιψης  μπορεί να γίνει μόνο από ψυχίατρο.

Γενικές κατευθύνσεις για τη θεραπεία της κατάθλιψης (προσέξτε ότι η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε ασθενή)

ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι παραπάνω κατευθύνσεις βασίζονται στις αρχές της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας για τη θεραπεία της κατάθλιψης.

Η συνολική διάρκεια της θεραπείας είναι και αυτή εξατομικευμένη υπόθεση ανάλογα με την ανάγκη, τις ιδιαιτερότητες και τις δυνατότητες θεραπευτή – ασθενούς.

Σε ότι αφορά τη φαρμακοθεραπεία, για το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο η αντικαταθλιπτική αγωγή θα πρέπει να συνεχιστεί για τουλάχιστον έξι μήνες αφότου τα καταθλιπτικά συμπτώματα έχουν πλήρως υποχωρήσει. Συχνά απαιτείται 12μηνη θεραπεία.

Για το δεύτερο καταθλιπτικό επεισόδιο που συνέβη στη ζωή κάποιου, η αντικαταθλιπτική θεραπεία θα πρέπει να συνεχιστεί για 2-3 χρόνια, στην ίδια δόση που βοήθησε ώστε να μειωθεί η αρχική ένταση των συμπτωμάτων.

Μετά από τρία ή παραπάνω επεισόδια η αγωγή θα πρέπει να συνεχίζεται επ’ αόριστον.

Ανάλογα με τη διάρκεια και τη βαρύτητα της κατάθλιψης, ο ψυχίατρος, εάν κριθεί απαραίτητο, εκτός από ψυχοθεραπεία, μπορεί να σας συνταγογραφήσει αντικαταθλιπτικά. Αυτά είναι χημικές ουσίες που δρουν στον εγκέφαλο σαν αγγελιοφόροι και στοχεύουν στην αποκατάσταση της χημικής  νευροβιολογικής ισορροπίας μεταξύ των εγκεφαλικών νευρικών κυττάρων. Όλα τα νομίμως κυκλοφορούν τα φαρμακευτικά σκευάσματα είναι αποτελεσματικά. Όμως δε λειτουργούν το ίδιο στον κάθε άνθρωπο επειδή και οι νευροβιολογικοί μηχανισμοί των ανθρώπων διαφέρουν μεταξύ τους. Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να δοκιμαστούν διάφοροι τύποι φαρμάκων ή συνδυασμός τους προκειμένου να ανακουφιστούμε από τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρειάζονται 2-4 εβδομάδες για να γίνει αισθητή η αντικαταθλιπτική τους δράση.

SSRIS

Οι SSRIs ή αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, αυξάνουν τα επίπεδα μιας ουσίας στον εγκέφαλο που βελτιώνει τη διάθεση και λέγεται σεροτονίνη. Γνωστοί SSRIs είναι η παροξετίνη (seroxat) η φλουβοξαμίνη (Dumirox),η σιταλοπράμη (seropram), η ε-σιταλοπράμη (cipralex, entact), η σερτραλίνη (Zoloft). Οι SSRIs εκτός από τις καταθλιπτικές διαταραχές μπορούν να βοηθήσουν και σε αγχώδεις διαταραχές όπως η ψυχαναγκαστική – καταναγκαστική διαταραχή, η κοινωνική φοβία, η διαταραχή πανικού, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Αυτά τα φάρμακα γενικά έχουν λίγες παρενέργειες οι περισσότερες από τις οποίες εξασθενούν και αποδράμουν με το χρόνο και τη συνεχή λήψη. Αν παρόλαυτα σας απασχολεί οποιαδήποτε παρενέργεια μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με τον ιατρό σας.

Συνήθεις παρενέργειες των SSRIs είναι:

• Κεφαλαλγία
• Τρόμος
• Ανησυχία
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Ναυτία
• Διάρροια
• Ξηροστομία
• Αλλαγή στο σωματικό βάρος
• Αδυναμία
• Εφίδρωση
• Προβλήματα στον ύπνο
• Σεξουαλική δυσλειτουργία

SNRIS

Οι SNRIs ή αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης λειτουργούν με παρόμοιο των SSRIs τρόπο, με τη διαφορά ότι αυξάνουν τα επίπεδα στον εγκέφαλο εκτός της σεροτονίνης και μιας δεύτερης ουσίας, της νοραδρεναλίνης που έχει επίσης αντικαταθλιπτική δράση. Γνωστοί SNRIs είναι η βενλαφαξίνη(Efexor), η δουλοξετίνη (Cymbalta, Xeristar). Είναι και αυτά φάρμακα νεότερης γενιάς, αποτελεσματικά και χορηγούνται εκτός από καταθλιπτικές και σε αγχώδεις διαταραχές.

Συνήθεις παρενέργειες των SNRIs είναι:

• Κεφαλαλγία
• Ανησυχία
• Ναυτία
• Δυσκοιλιότητα
• Προβλήματα στον ύπνο
• Αύξηση αρτηριακής πίεσης
• Σεξουαλική Δυσλειτουργία

Αυτές συνηθέστερα είναι παροδικές και υφίενται.

ΤΡΙΚΥΚΛΙΚΑ

Τα τρικυκλικά είναι παλιότερη κατηγορία αντικαταθλιπτικών φαρμάκων αλλά είναι πιο πιθανό σε σχέση με τους SSRIs και SNRIs να προκαλέσουν παρενέργειες όπως καταστολή, ξηροστομία και δυσκοιλιότητα. Τα τρικυκλικά φάρμακα επίσης στοχεύουν στους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη και νοραδρεναλίνη αλλά όχι με τόσο εξειδικευμένο τρόπο όσο τα νεότερα φάρμακα. Μερικά τρικυκλικά που χρησιμοποιούνται είναι η αμιτριπτυλίνη (Saroten), η δοξεπίνη (Sinequan), η νεφαζοδόνη(Nefirel), η χλωριμιπραμίνη (Anafranil).

Ανεπιθύμητες ενέργειες αυτών μπορεί να είναι:

• Ζάλη
• Καταστολή
• Ξηροστομία
• Θολή όραση
• Δυσκοιλιότητα
• Τρόμος άκρων
• Εφίδρωση
• Πονοκέφαλος
• Ταχυσφυγμία
• Υπόταση
• Αύξηση βάρους
• Σεξουαλική δυσλειτουργία

MAOIS

Επειδή οι αναστολείς μονοαμινοοξειδάσης, MAOIs μπορεί να έχουν επικίνδυνες για τη ζωή αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα ή με συγκεκριμένες τροφές γι’ αυτό το λόγο σπάνια συνταγογραφούνται σε ασθενείς που δε βελτιώθηκε η κατάθλιψή τους με άλλες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών. Ενδεικτικά αναφέρεται η μοκλοβεμίδη.

ΠΡΟΣΟΧΗ Αν λαμβάνεται φάρμακο MAO ενημερώστε τον ιατρό σας αν πρόκειται να σας συνταγογραφήσει άλλο φάρμακο για οποιαδήποτε άλλη πάθηση. Επίσης ζητήστε από τον ιατρό σας να σας συμβουλεύσει για τις τροφές που θα πρέπει να αποφεύγετε (τις πλούσιες σε τυραμίνη όπως πολλά τυριά, πίκλες, σοκολάτα, κρασί, αβοκάντο κ.ά.)

ΠΡΟΣΟΧΗ

• Αν λαμβάνεται παράλληλα με αντικαταθλιπτικά και άλλα σκευάσματα με αγχολυτική δράση όπως χόρτο του αγίου Ιωάννη, Ecstasy ή άλλα αναλγητικά ενημερώστε το ιατρό σας. Υπάρχει κίνδυνος επικίνδυνων αλληλεπιδράσεων.
• Ασθενείς που βρίσκονται σε θεραπεία με αντικαταθλιπτικά θα πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή έλεγχο για ενδεχόμενη παράδοξη αύξηση αυτοκτονικών σκέψεων και συμπεριφορών, ιδιαίτερα όταν γίνεται αλλαγή σε άλλο φάρμακο ή αύξηση της δόσης.

Ο ιατρός σας πιθανό να σας ενθαρρύνει να εμπλακείτε σε αυτού του είδους τη θεραπεία σαν μέρος της συνολικής θεραπείας για την κατάθλιψη. Η ψυχοθεραπεία ή «θεραπεία ομιλίας» μπορεί καμιά φορά να είναι επαρκής από μόνη της σε ήπιες προς μέτριες μορφές κατάθλιψης. Άλλες φορές μπορεί να συνδυαστεί με φαρμακευτική αγωγή. Ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη δεν θα επωφεληθούν από την ψυχοθεραπεία εκτός και αν με τη βοήθεια των φαρμάκων αρχίζουν τα έντονα καταθλιπτικά συμπτώματα να εξασθενούν.

Ο ψυχοθεραπευτής/ψυχίατρος/ψυχολόγος/κοινωνικός λειτουργός, μπορεί να βοηθήσει με την ψυχοθεραπεία αρκεί να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος. Ο ψυχίατρος σαν ιατρός -και εφόσον είναι εκπαιδευμένος στην ψυχοθεραπεία- μπορεί να σας προσφέρει παράλληλα και ψυχοθεραπεία και να παρακολουθεί τη φαρμακευτική αγωγή.

Η σωματική άσκηση είναι ένας πολύ καλός τρόπος ώστε να βελτιωθεί η διάθεσή σας και να μειωθούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Η άσκηση ανεβάζει τα επίπεδα νευροχημικών ουσιών, που καλούνται ενδορφίνες, στον εγκέφαλο και βοηθούν στη βελτίωση της διάθεσης, της ποιότητας του ύπνου, στη μείωση της τάσης των μυών και του stress. Τελικά αισθάνεστε καλύτερα με τον εαυτό σας, αισθάνεστε ενεργητικοί, δραστήριοι και τελικά ότι έχετε μεγαλύτερο έλεγχο στον εαυτό σας.

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT) έχει μεγάλη επιτυχία στη θεραπεία της μονοπολικής και διπολικής κατάθλιψης. Όμως λόγω της ευκολίας που προσφέρουν τα φάρμακα και του στίγματος που συνοδεύει την εφαρμογή της ηλεκτροσπασμοθεραπείας (κατά κόσμο ηλεκτροσόκ) η ECT εφαρμόζεται όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα προηγούμενα θεραπευτικά μέσα. Η ECT γίνεται με πλήρη αναισθησία και μετά τη χορήγηση μυοχαλαρωτικών φαρμάκων ώστε να προληφθούν οι σπασμοί. Η θεραπεία συνίσταται στη χορήγηση ηλεκτρικών ώσεων στον εγκέφαλο μέσω εμφυτευμένων ηλεκτροδίων. Αν και ο ακριβής μηχανισμός δεν είναι γνωστός πιστεύεται ότι το ηλεκτρικό ρεύμα μεταβάλλει το ηλεκτροχημικό περιβάλλον στο εγκέφαλο με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η κατάθλιψη. Πονοκέφαλος, ναυτία, σύγχυση και προσωρινή απώλεια μνήμης αναφέρονται ως παρενέργειες της μεθόδου.